• pH waarde meten



    pH staat voor de kracht van waterstof, de kleine letter p is daarbij een afkorting van, potenz - potentie. De grote H is het scheikundige symbool voor waterstof. De pH waarde geeft de zuurtegraad van de bodem aan.

     

    1. Een belangrijke eigenschap van de bodem is de zuurgraad (pH). De pH is een eenheid om de zuurgraad weer te geven. Maar let op: hoe zuurder, hoe lager de pH
    2. De pH- waarde varieert van 0 tot 14
    3. De pH van zuiver water is 7 en dit wordt neutraal genoemd. Wanneer de pH waarde van een stof lager is dan 7 noemen wij deze zuur. Is de pH waarde hoger dan 7 dan is deze stof basisch (alkalisch)
    4. Net als veel andere zaken in de natuur is de pH een logaritmische waarde: wanneer iets 10 x zuurder is, wordt het pH-getal één eenheid lager, voorbeeld: een pH waarde van 6 gaat naar 5. 
    5. Is een stof 100 maal zo zuur dan daalt de pH waarde met twee eenheden. Voorbeeld: een pH waarde van 6 gaat naar 4
    6. Met andere woorden, grond met een pH waarde van 4, is honderd keer zuurder dan een grond met een pH waarde van 6

     

     

     

    Het bepalen van de pH

    • In de praktijk bestaan er feitelijk twee methoden om de pH-waarden te bepalen. Te weten de watermethode (H2 O) en de kaliumchloride methode (KCl). Let dus goed op welke meetmethode u heeft aangeschaft.
    • Bij de water methode wordt gedestilleerd water aan de grond toegevoegd. En dan wordt de pH waarde gemeten van deze oplossing. Met deze pH-water methode meten we de vrije H+ ionen, dit zijn elektrisch geladen atomen die niet gebonden zijn aan andere deeltjes, maar we meten niet de H+ ionen, die gebonden zijn aan de klei- en humusdeeltjes.
    • Bij de KCl methode wordt de pH waarde gemeten door een oplossing kaliumchloride toe te voegen aan de grond. Deze kaliumchloride maakt de H+ ionen die aan de klei- en humusdeeltjes zitten wel los.
    • In de meeste documentatie wordt gewerkt met de KCl waardes.

     

    Zandgrond Zand – Leemgrond Leemgrond Kleigrond 

    5,2 - 5,6 streefwaarde

    <4 is zeer laag

    4.0 – 4,5 is laag

    4,6 – 5,1 is tamelijk laag

    5,7 – 6,2 tamelijk hoog

    6,3 – 6,8 hoog

    >6,8 zeer hoog

    6,2 – 6,6 streefwaarde

    <4,5 zeer laag

    4,5 – 5,5 laag

    5,6 – 6,2 tamelijk laag

    6,7 – 6,9 tamelijk hoog

    7,0 – 7,4 hoog

    > 7,4 zeer hoog

    6,7 – 7,3 streefwaarde

    < 5.0 zeer laag

    5,0 – 6,0 laag

    6,1 – 6,6 tamelijk laag

    7,4 – 7,7 tamelijk hoog

    7,8 – 8,0 hoog

    > 8,0 zeer hoog

     

    7,2 – 7,7 streefwaarde

    < 5,5 zeer laag

    5,5 – 6,4 laag

    6,5 – 7,1 tamelijk laag

    7,8 – 7,9 tamelijk hoog

    8,0 – 8,1 hoog

    > 8,1 zeer hoog

     

     

    Bron tabel: Handboek ecologisch tuinieren Velt.

     

    Biodiversiteit

    De hoeveelheid en de activiteit van de microflora (Bacteriën, schimmels, eencellige micro organisme) is afhankelijk van de pH waarde. Ook afbraak van chemische verbindingen van voedingsstoffen verloopt bij verschillende zuurgraden op verschillende wijze. Een afwijkende zuurgraad kan leiden tot problemen bij de opname van nutriënten ( noodzakelijke voedingsstoffen). Een overzicht van de meest voorkomende problemen:

     

    Te lage pH

    • gebrek aan fosfor (P), wat de jeugdgroei remt
    • gebrek aan magnesium (Mg)
    • gebrek aan molybdeen (Mo), vooral in potgrond
    • overmaat aan mangaan (Mn), aluminium (Al), ijzer (Fe)
    • meer uitspoeling van kalium (K) en magnesium (Mg)
    • op kleigrond veroorzaakt het lage calciumgehalte een slechte structuur
    • algemene remming van het bodemleven

     

    Te hoge pH           

    • Alle gebreksziekten zijn mogelijk: ijzer(Fe), mangaan(Mn), Boor (B), Koper (Cu), Zink (Zn)
    • De afbraak van organische stof neemt sterk toe. Vooral in zandgrond doet zich dit voor

     

    Hoe kunt u de zuurgraad verhogen

    Om de pH waarde te verhogen en de grond minder zuur te maken, kunt u de volgende methodes toepassen:

    • Bodembewerking: Door bodembewerking brengen wij lucht in de grond, zodat het gevormde koolzuurgas beter kan ontsnappen en de grond kan opdrogen, waardoor de poriën weer met lucht gevuld worden
    • Door kalk of lavameel te strooien, veroorzaken we in de grond chemische reacties, (namelijk binding van de vrije waterstofionen) die de pH omhoog brengen. Bekalking verbetert bovendien de bodemstructuur ook in lavameel zit kalk en verbeterd de hoeveelheid mineralen
    • kalk bindt H+ ionen in de bodem, waardoor deze hun verzurende werking verliezen

     

     

     

    • Nutriënten zijn noodzakelijke voedingsstoffen
    • In de tabel kunt u aflezen dat u bij een te lage zuurgraad, er minder voedingsstoffen beschilbaar zijn.
    • Gevolg: gebrek verschijnselen

  • Invloed van bodemtype op pH waarde

    Het bodemtype en het gebruik van compost en dierlijke mest heeft invloed op de pH waarde in de bodem.

     

    Kalkloze grond 

    In kalkloze gronden zoals zandgrond leidt het gebruik van compost of dierlijke mest tot een pH-daling. Daarom kan het mede nodig zijn om de pH waarde door een bekalking te corrigeren.

     

    Kalkrijke grond

    In een kalkrijke bodem zoals kleigrond heeft een verzurende meststof zoals compost en dierlijke mest geen effect op de pH waarde. Dit omdat kleigrond van nature al een hoge pH waarde heeft.

     

    De grondsoort als vast gegeven

    Dit betekent dat niet alle bedachte methodes zomaar klakkeloos universeel toepasbaar zijn. Weet dus wat voor bodemsoort u heeft en bekijk eerst of de methode die u wilt volgen geschikt is voor uw grondsoort.

    Wanneer men spreekt over " bekalking is niet nodig, alleen compost is voldoende"  kan men er van uitgaan dat deze uitspraak gebaseerd is op rijke kleigrond. Deze heeft nl. van oorsprong een pH waarde rond de 6.7 en soms zelfs nog hoger.

     

    Op arme zandgrond zoals in de omgeving van Tilburg kom je hier niet mee weg. Een arme zandgrond heeft van oorsprong nl. een pH waarde rond de 4.6. Om tot een ideale waarde te komen van een gemeten KCl waarde van 5.3 - 5,6  of een gemeten H2O waarde van 6,3 zul je toch naast compost ook kalk of lavameel gecombineerd met kalk dienen te gebruiken. Daarnaast zal goed verteerde dierlijke mest het bodemleven verbeteren.

     

    Zoals u kunt lezen is het uitgangspunt van de grondsoort en pH waarde een belangrijk gegeven om te weten hoe en waarmee de bodem gevoed dient te worden.

    Met een lagere pH waarde zullen de planten ook vast groeien, wel zal de opbrengst lager uitvallen, wat voor de amateur tuinder niet echt een probleem zal zijn. Wat wel een belangrijk gegeven is, dat de gewassen die je oogst minder mineralen zullen bevatten.

     

    Ook de seizoenen hebben invloed 

    Ook dienen we er rekening mee te houden dat pH waarden, per seizoen licht kunnen verschillen:

    Voorbeeld:

    • meting tijdens de zomer: 6.2
    • meting tijdens de herfst : 6.4
    • meting tijdens de winter: 6.5

  • Berekening kalk gift

     

    In de biologische teelt kunt u maximaal 0,5 PH eenheid per jaar corrigeren. Hoe berekent u de hoeveelheid kalk of lavameel.

    Om aan te duiden in welke mate een kalkmeststof de grond minder zuur maakt, bestaat voor elke meststof een zuurbindende waarde, afgekort zbw. De zbw van een kalkmeststof wordt gedefinieerd als de hoeveelheid CaO (calciumoxide) die nodig is om dezelfde werking te hebben.

    Om tot de gewenst pH waarde te komen is het belangrijk om te weten of u de KCl of H2O methode gaat toepassen om te meten en om welke grondsoort het gaat. Beide methodes hanteren een ander uitgangspunt om tot de juiste waarde te komen.

     

    Daarbij gelden de volgende ideale waardes voor het moestuinieren:

    Grondsoort

    Gewenste pH(KCl)

    Gewenste pH(H2O)

    Zand

    5,6

    6,3

    Zand-Leem

    6,6

    7,1

    Leem

    7,3

    7,7

    Klei

    7,7

    8,0

     

    Herstelbekalking

    Is de zuurgraad echt veel te laag voer dan een herstelbekalking uit.

    In de biologische landbouw worden de volgende maximale zbw waardes gehanteerd wat overeenkomt met maximaal een correctie van 0,5 per jaar.

     

    Grondsoort

    Voor een correctie van max.  0,5 punt op de pH schaal

    in kg zbw per 100 m²

    Kalk gift met 54% zbw in kilo’s per 100 m² per jaar

    Kalk met 54% zbw en 

    20 Kg lavameel per 100 m² per jaar

    Zand, humusrarm

    10 kg. Zbw toevoegen

    18,1 Kg kalk

    13,9 Kg kalk en 20 Kg lavameel

    Zand, humusrijk

    15 kg. Zbw toevoegen

    27,7 kg kalk

    23,1 kg kalk en 20 kg lavameel

    Zand-Leem

    15 kg. Zbw toevoegen

    27,7 kg kalk

    23,1 kg kalk en 20 kg lavameel

    Leem

    15 kg. Zbw toevoegen

    27,7 kg kalk

    23,1 kg kalk en 20 kg lavameel

    Klei

    20 kg, Zbw toevoegen

    37 kg kalk

    32,4 Kg kalk en 20 Kg lavameel

     

    Voorbeeld

    Om een zbw waarde van 15 te bereiken, gebruikt men kalk met een zbw van 54% (kijk voor de zbw waarde op de verpakking van uw kalkmeststof voor de juiste waarde dit kan per fabrikant verschillend zijn) Voor de berekening ga je als volgt te werk: 15 : 0,54 = 27,77 Kg per 100 m² per jaar.

     

    Wanneer u ook gebruik maakt van lavameel, (20 Kg per 100 m²) wordt de kalk waarde die al aanwezig is in de lavameel verminderd. Lavameel bevat een CaO ( calciumoxide) gehalte van 10-15% dit is partij afhankelijk (gemiddeld 12,5%). De berekening is als volgt:

    20kg x 0,125 = 2,5 zbw door lavameel. De berekening uitgaande van een zbw van 15 wordt dan als volgt:

    Zbw 15 – 2,5 van de lavameel 12,5: 0,54 zbw van de kalk = 23,1 Kg kalk gift per jaar.

     

    Onderhoudsbekalking

    Is de zuurgraad in orde, dan geef je toch jaarlijks een kleine hoeveelheid zbw om spontane verzuring tegen te gaan. Daarbij worden de volgende waardes gehanteerd:

    Voor zandgrond kunt u een keuze maken uit kolom 2 alleen kalk of kolom 3 alleen lavameel.

     

    Grondsoort

    Onderhoud correctie van   0,1 punt op de pH schaal

    in kg zbw per 100 m²

    Kalk gift met 54% zbw in kilo’s per 100 m² per jaar

    20 Kg lavameel per 100 m² per jaar

    Zand, humusrarm

    2 kg. Zbw toevoegen

    3,7 Kg kalk

     20 Kg lavameel

    Zand, humusrijk

    3 kg. Zbw toevoegen

    5,5 kg kalk

    20 kg lavameel

    Zand-Leem

            3 kg. Zbw toevoegen

    5,5 kg kalk

    20 kg lavameel

    Leem

    3 kg. Zbw toevoegen

    5,5 kg kalk

    20 kg lavameel

    Klei

    4 kg. Zbw toevoegen

    7,4 kg kalk

    2,5 Kg kalk en 20 Kg lavameel

     

    Geef nooit een bekalking en dierlijke mest gelijktijdig, omdat dit onherroepelijk leidt tot ammoniakgassen die schadelijk zijn voor de gezondheid. Bekalking, lavameel en compost kan wel gelijktijdig gegeven worden.

     

    Welk tijdstip

    Geef de kalkgiften in het najaar, na het winterklaar maken van de grond. De mestgiften worden dan enkele maanden later gegeven.

    Bij alkalische zandgronden bij een pH boven de 7 wordt de pH omlaag gebracht d.m.v 'zuurtoevoeging' dit bereikt men met bladaarde, compost en dierlijke mest.

     

    Wat doet kalk

    • Bekalking geeft een kruimelige bodem, wat beter is om te bewerken
    • Maakt voedingsstoffen los in de bodem
    • Ontzuurd

     

    Wat doet te veel kalk

    • Teveel bekalking geeft snellere uitputting van de grond.

     

    Vóórzorg bij gebruik

    • Zet een overzetbril op en gebruik liefst rubberhandschoenen. (Veiligheid primeert boven alles)
    • Bekalk steeds bij een windstille dag, en liefst bij niet te warme dagen
    • Beregenen mag altijd nadien, dit geeft een betere 'inslag' van de kalk in de bodem.